Οι παραθαλάσσιοι οικισμοί της Ελλάδας

Στο 12ο κεφάλαιο, της Β' ενότητας του βιβλίου της Γεωγραφίας της Ε' Δημοτικού, με τίτλο "Οι παραθαλάσσιοι οικισμοί της Ελλάδας", θα μάθουμε για τις μεγάλες ελληνικές πόλεις - λιμάνια και ποιοι παράγοντες βοήθησαν στην ανάπτυξή τους.

Παρατηρώντας τον χάρτη της εικόνας 12.1 προσπαθήστε να εντοπίσετε σε ποιες περιοχές παρατηρείται η μεγαλύτερη συγκέντρωση πληθυσμού.
Για να διαβάσουμε τον χάρτη πρέπει να μελετήσουμε το υπόμνημα. Αυτό μας ενημερώνει πως, όσο μεγαλύτερη συγκέντρωση πληθυσμού, τόσο πιο κόκκινο είναι το χρώμα. Παρατηρώντας λοιπόν τον χάρτη, βλέπουμε πως οι παραθαλάσσιες περιοχές έχουν μεγαλύτερη συγκέντρωση σε σχέση με τις ορεινές - πεδινές. Αυτό είναι λογικό καθώς οι περισσότερες παραθαλάσσιες περιοχές έχουν λιμάνι, οπότε υπάρχει ανάπτυξη εμπορίου και τουρισμού. 

Μελετώντας τον χάρτη της εικόνας 12.1 συζητούμε γιατί οι άνθρωποι από τους αρχαίους χρόνους επεδίωκαν να δημιουργούν τις πόλεις τους κοντά στη θάλασσα. Ποια είναι τα πλεονεκτήματα που έχει μια παραθαλάσσια πόλη;
Από τους αρχαίους χρόνους, οι άνθρωποι προτιμούσαν να μένουν δίπλα στην θάλασσα, καθώς μπορούσε να τους εξασφαλίσει καλύτερες συνθήκες διαβίωσης, σε σχέση με ένα βουνό. Με το ψάρεμα οι κάτοικοι μπορούσαν να εξασφαλίσουν την τροφή τους και παράλληλα να ανταλλάξουν τα ψάρια που ψάρευαν, με άλλα προϊόντα χρήσιμα για την ζωή τους. Με τα πλοία μπορούσαν να μεταφέρουν εύκολα τα εμπορεύματά τους, σε μακρινές περιοχές και να έρθουν σε επαφή με άλλους πολιτισμούς. Για αυτούς τους λόγους, οι παραθαλάσσιες πόλεις είχαν μεγάλη οικονομική ανάπτυξη.

Βρείτε τη γεωγραφική θέση των πόλεων αυτών στον χάρτη της Ελλάδας. Ο Βόλος αναπτύχθηκε ως ένα μεγάλο λιμάνι με εμπορικές και βιομηχανικές δραστηριότητες σε αντίθεση με την Καρδίτσα, που είναι ένα αγροτικό κέντρο και οι κάτοικοί της ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία. Πιστεύετε ότι έπαιξε ρόλο γι’ αυτό η γεωγραφική τους θέση;
Οι 11 αυτές πόλεις (Αθήνα, Πειραιάς, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Ηράκλειο, Βόλος, Λάρισα, Χανιά, Ιωάννινα, Χαλκίδα, Καβάλα) παρατηρούμε πως είναι χτισμένες δίπλα στην θάλασσα. Όπως αναφέραμε και προηγουμένως, η γεωγραφική θέση παίζει καθοριστικό ρόλο στην οικονομική, εμπορική και πληθυσμιακή ανάπτυξη μιας πόλης. Συγκεκριμένα ο Βόλος βρίσκεται σε παραθαλάσσια θέση ενώ η Καρδίτσα είναι ηπειρωτική πόλη. Αυτό οδήγησε τον Βόλο να γίνει ένα μεγάλο λιμάνι, με εμπορικές και βιομηχανικές δραστηριότητες, ενώ την Καρδίτσα να εξελιχθεί σε μία αγροτική οικονομία. Ο πληθυσμός του Βόλου, όπως είναι λογικό αυξήθηκε, ενώ με την βιομηχανία και τον τουρισμό, δημιουργήθηκαν νέες θέσεις εργασίας. Ο πληθυσμός της Καρδίτσας δεν είχε την ίδια αύξηση, και η οικονομία της βασίστηκε μόνο στην αγροτική παραγωγή.  

Ας συζητήσουμε γιατί οι ηπειρωτικές πόλεις από την αρχαιότητα έως και σήμερα νιώθουν την ανάγκη της στενής συμμαχίας - συνεργασίας με μια πόλη παραθαλάσσια, δηλαδή με το επίνειό τους.
Το εμπόριο είναι βασικό για την οικονομική ανάπτυξη μιας περιοχής. Οι ηπειρωτικές πόλεις, που βρίσκονταν μακρυά από την θάλασσα, δεν είχαν την δυνατότητα να μεταφέρουν και να εμπορευθούν εύκολα τα προϊόντα τους, με αποτέλεσμα να πρέπει να δημιουργήσουν συμμαχία / συνεργασία με παραθαλάσσιες πόλεις (που τις ονόμαζαν επίνειο) και μέσω από αυτές να μπορέσουν να διακινήσουν τα αγαθά τους. Έτσι αγροτικά προϊόντα που καλλιεργούνταν μόνο στις πεδιάδες και τα βουνά, μετακινούνταν μέσω των λιμανιών σε όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό.

Χωρισμένοι σε τέσσερις ομάδες φτιάχνουμε μια μικρή εγκυκλοπαίδεια με πληροφορίες για τις ελληνικές αποικίες. Η πρώτη ομάδα αναλαμβάνει τη χαρτογράφηση των αποικιών. Η δεύτερη τις αποικίες που ίδρυσε η κάθε αρχαία ελληνική πόλη. Η τρίτη ομάδα βρίσκει τα προϊόντα που ήρθαν στη χώρα μέσω των αποικιών και το όφελος που είχε η οικονομία. Η τέταρτη ομάδα εντοπίζει τα απομεινάρια των ελληνικών αποικιών στον σημερινό κόσμο.
Πρώτη ομάδα:
Με μία αναζήτηση στο ίντερνετ μπορούμε να βρούμε αρκετούς χάρτες, που θα μας βοηθήσουν στην άσκησή μας.

Δεύτερη ομάδα:
Ψάχνουμε στο ίντερνετ και βρίσκουμε τις πόλεις και τις αποικίες. Για παράδειγμα:
Αθήνα: Αμφίπολη και Έφεσσος.
Κόρινθος: Άκτιο, Ποτίδαια και Συρακούσες.
Εύβοια: Μένδη, Μεσσήνη, Κύμη κ.α..
Μίλητος: Λάμψακο, Σινώπη

Τρίτη ομάδα:
Με μία αναζήτηση στο ίντερνετ ή βρίσκοντας τους χάρτες παραγωγής προϊόντων των αποικιών, μπορούμε να βρούμε πληροφορίες για τα προϊόντα των πόλεων.

Τέταρτη ομάδα:
Μπορούμε να βρούμε απομεινάρια των ελληνικών αποικιών στο σημερινό κόσμο στην Αίγυπτο, την κάτω Ιταλία, τον Εύξεινο Πόντο, την Τουρκία κ.α. 

Κεφ. 12: Οι παραθαλάσσιοι οικισμοί της Ελλάδας - Τετράδιο εργασιών - Λύσεις ασκήσεων

1.  Συμπλήρωσε τις λέξεις που λείπουν στο παρακάτω κείμενο:
Οι ηπειρωτικές πόλεις από την αρχαιότητα συμμαχούσαν με παραθαλάσσιες πόλεις, τις οποίες ονόμαζαν επίνεια. Επίνειο της Αθήνας είναι ο Πειραιάς. Στην αρχαιότητα επίνειο της Κνωσού ήταν η Ηράκλεια. Οι περισσότερες μεγάλες πόλεις είναι παραθαλάσσιες.

2. Γράψε ένα μικρό κείμενο, το οποίο θα περιέχει τις λέξεις: επίνειο, συγκοινωνίες, μεταφορές, οικονομία.
Από την αρχαιότητα, οι ηπειρωτικές πόλεις, είχαν κάποια παράλια πόλη ή οικισμό με λιμάνι ή όρμο, που εξυπηρετούσε τις ανάγκες της, δηλαδή τις θαλάσσιες συγκοινωνίες, τις μεταφορές κ.α., συμβάλλοντας στη ανάπτυξη της οικονομίας της. Αυτή η πόλη ονομαζόταν επίνειο. Για παράδειγμα, ο Πειραιάς είναι το επίνειο της Αττικής. 

3. Το «ΕΠΙΝΕΙΟ» θα σε βοηθήσει να βρεις τις λέξεις που ζητάμε:
πΕλαγος - Είναι το Αιγαίο
συμΠλεγμα - Ομάδα νησιών μέσα στη θάλασσα
αυλΙδα - Ήταν το επίνειο της Θήβας
Ναξος - Ένα από τα νησιά των Κυκλάδων
Επτανησα - Έτσι λέγονται τα νησιά του Ιονίου
Ικαριο - Ονομασία μικρού πελάγους του Αιγαίου
Οριζοντιος - Είναι ο διαμελισμός που αποτελείται από κόλπους, ακρωτήρια, χερσονήσους κ.λπ.

Γεωγραφικό γλωσσάριο

Επίνειο: λιμάνι που εξυπηρετεί τις ανάγκες μιας ηπειρωτικής πόλης (θαλάσσιες συγκοινωνίες, μεταφορές κ.λπ.)