Το Κράτος αντιμετωπίζει μεγάλα εσωτερικά προβλήματα - Το Βυζάντιο παρακμάζει και υποκύπτει σε κατακτητές

Στο 28ο (εικοστό όγδοο) κεφάλαιο, στην ΣΤ' ενότητα του βιβλίου της ιστορίας της Ε' Δημοτικού, με τίτλο "Το Κράτος αντιμετωπίζει μεγάλα εσωτερικά προβλήματα", θα μάθουμε ποια ήταν τα
προβλήματα που αντιμετώπισε η αυτοκρατορία, στα τελευταία χρόνια της Μακεδονικής Δυναστείας. Συγκεκριμένα για τα μέτρα προστασίας των γεωργών, τα οποία δεν εφαρμόζονταν και για την αποξένωση της πρωτεύουσας από τις αγροτικές επαρχίες. Τέλος θα μάθουμε για την αποδυνάμωση του στρατού, την δυσαρέσκεια του λαού και την οικονομική παράλυση του κράτους.

Πάμε να δούμε τις λύσεις και τις απαντήσεις, στις εργασίες και στα ερωτήματα του βιβλίου και του τετραδίου εργασιών.

1. Ποια είναι τα εσωτερικά προβλήματα του Βυζαντίου;
Οι αυτοκράτορες έλαβαν μέτρα που προκάλεσαν αναταραχή στην αυτοκρατορία και δημιούργησαν πολλά εσωτερικά προβλήματα στο κράτος. Συγκεκριμένα:
• Οι αγροτικοί πληθυσμοί των επαρχιών έμεναν ξανά απροστάτευτοι στα χέρια των δυνατών και των φορολόγων, πράγμα που τους έκανε να αποξενωθούν από την πρωτεύουσα και να νιώθουν τους κατοίκους της εχθρούς και αντιπάλους.
• Οι κάτοικοι των ακριτικών περιοχών δεν μπορούσαν πλέον να καταταγούν στον στρατό ως ακρίτες, με αποτέλεσμα τα κτήματά τους, που ως τότε ήταν αφορολόγητα να φορολογηθούν, με κίνδυνο να τα χάσουν ή να γίνουν δουλοπάροικοι των δυνατών για τα χρέη τους. Έτσι, πολλοί τα πουλούσαν, εξαγόραζαν τη στρατιωτική τους θητεία και αναζητούσαν καλύτερη τύχη στις πόλεις.
• Τα οικονομικά του κράτους βρέθηκαν και αυτά σε κακή κατάσταση, καθώς τα κρατικά έσοδα είχαν περιοριστεί και τα έξοδα πολλαπλασιάζονταν. Μεγάλες θεωρήθηκαν οι δαπάνες για τη συντήρηση του εμπορικού και του πολεμικού στόλου, έτσι τα καράβια παραμελήθηκαν και το πολεμικό ναυτικό σιγά-σιγά εγκαταλείφθηκε. Όλα αυτά οδήγησαν στην ανάθεση της ασφάλειας του Βυζαντίου αλλά και της διακίνησης των προϊόντων με συνθήκη στους Βενετούς, στους οποίους δόθηκαν πολλά εμπορικά προνόμια.

2. Ποιες ήταν οι συνέπειες της κατάργησης του νόμου του «αλληλέγγυου»;
Στα τελευταία χρόνια της Μακεδονικής Δυναστείας οι αυτοκράτορες κατάργησαν τον νόμο του «Αλληλέγγυου» και άλλες διατάξεις, που προστάτευαν τους μικρούς καλλιεργητές από τους δυνατούς και τους εισπράκτορες των φόρων. Ο νόμος του αλληλέγγυου ανάγκαζε τους πλούσιους να πληρώνουν τους φόρους των φτωχών γειτόνων οι οποίοι δεν μπορούσαν λόγο της οικονομικής τους κατάστασης. Έτσι χωρίς αυτόν οι μικροκαλλιεργητές ήταν τελείως απροστάτευτοι στα χέρια των δυνατών και των φορολόγων, πράγμα που τους έκανε να αποξενωθούν από την πρωτεύουσα και να νιώθουν τους κατοίκους της εχθρούς και αντιπάλους. 

Το Κράτος αντιμετωπίζει μεγάλα εσωτερικά προβλήματα - Τετράδιο Εργασιών (Βιβλίο) - Λύσεις ασκήσεων

1. Αντιστοιχίστε τις ιστορικές έννοιες ακμή και παρακμή με τις φράσεις που ταιριάζουν στην καθεμιά από αυτές και αιτιολογήστε την επιλογή σας.

2. Παρατηρήστε την εικόνα 4.α διαβάστε και το κείμενο-πηγή 4 και σχολιάστε όσα λέει ο μητροπολίτης της Αθήνας, για τους κατοίκους και τους άρχοντες της πρωτεύουσας. Τα πρόσωπα της εικόνας επιβεβαιώνουν τις απόψεις του;
Ο μητροπολίτης της Αθήνας στέλνει επιστολή για να καταγγείλει τους άρχοντες και τους κατοίκους της Κωνσταντινούπολης πως δεν ενδιαφέρθηκαν ποτέ για τις γύρω από την Πόλη περιοχές, παρά μόνο όταν πρόκειται να εισπράξουν φόρους. Παρατηρώντας την εικόνα βλέπουμε στα πρόσωπα των κατοίκων την απογοήτευση και την απελπισία, κάτι που ισχυροποιεί τα λόγια του μητροπολίτη. Επίσης βλέπουμε στα πρόσωπα των κατοίκων της Πόλης την απάθεια απέναντι στους οφειλέτες, καθώς νοιάζονται μόνο για τους φόρους που θα εισπράξουν.

3. Διαβάστε το παρακάτω κείμενο-πηγή και παρατηρήστε την εικόνα 4.α του μαθήματος. Συζητήστε όσα περιγράφει και σχολιάστε εάν, κάτω από τέτοιες συνθήκες, είναι δικαιολογημένη η απελπισία των γεωργών.
Διαβάζοντας την πηγή βλέπουμε πως η απελπισία που ένιωθαν οι γεωργοί ήταν απόλυτα δικαιολογημένη. Η βασική πηγή εσόδων τους ήταν τα ζώα τους και τα γεωργικά προϊόντα που παρήγαγαν, έτσι σε περίπτωση κακοκαιρίας ή αρρώστιας στα ζωντανά, η θέση τους θα ήταν πολύ δύσκολοι. Στο συγκεκριμένο κείμενο βλέπουμε έναν αγρότη ο οποίος έχασε το μοναδικό μέσο που είχε για να θρέψει την οικογένειά του, το βόδι του. Χωρίς αυτό, δε μπορούσε να οργώσει το χωράφι του και να σπείρει ώστε να πουλήσει την σοδειά του. Όπως αυτός, έτσι και πάρα πολλοί αγρότες εκείνη την εποχή, αναγκάζονταν να ζητήσουν από πλούσιους δάνεια, που πολλές φορές δεν μπορούσαν να πληρώσουν. Αν οι δανειστές και οι φοροεισπράκτορες καταλάβαιναν πως κάποιος δεν μπορεί να εξοφλήσει τα χρέη του, κατασχούσαν την περιουσία του. Έτσι λοιπόν οι αγρότες προτιμούσαν να φύγουν από τον τόπο τους χρεωμένοι για να σωθούν και να κάνουν καινούργια αρχή κάπου αλλού, παρά να τους πάρουν όλη την περιουσία. Λαμβάνοντας υπόψιν όλα αυτά, η απελπισία στα πρόσωπα των γεωργών είναι απολύτως δικαιολογημένη.

4. Διαγράψτε, στον παρακάτω πίνακα, τη λέξη ή τη φράση που κάνει λανθασμένο το νόημα καθεμιάς από τις προτάσεις. Σχολιάστε τρεις από τις ενέργειες με τις οποίες διαφωνείτε.
1. Με τις ενέργειές τους ωφέλησαν ή έβλαψαν το κράτος και την αυτοκρατορία;
2. Πήραν το μέρος των μικροκαλλιεργητών ή των Δυνατών;
3. Αύξησαν ή σταμάτησαν να δίνουν κλήρο γης στους φρουρούς των συνόρων;
4. Ενίσχυσαν ή κατάργησαν τους νόμους που προστάτευαν πένητες γεωργούς;
5. Πήραν ή έδιωξαν τους ξένους μισθοφόρους από ή στον βυζαντινό στρατό;
6. Επέβαλαν ή κατάργησαν φόρους για τα κτήματα των Ακριτών;
7. Παραχώρησαν και νέα ή κατάργησαν τα παλαιά προνόμια για τους Βενετούς;
8. Με τα μέτρα που πήραν βελτίωσαν ή επιδείνωσαν τα οικονομικά του κράτους;
9. Οι κάτοικοι της Πόλης νοιάζονταν ή αδιαφορούσαν για τους κατοίκους της υπαίθρου;

2. Η απόφαση των αυτοκρατόρων να πάρουν το μέρος των Δυνατών ήταν ξεκάθαρα λάθος, καθώς έτσι οι αδύναμοι μικροκαλλιεργητές θα υπέφεραν στα χέρια των πλουσίων και θα έχαναν τις περιουσίες τους.
3. & 6. Οι Ακρίτες ήταν ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της άμυνας της αυτοκρατορίας. Πάλευαν με αυταπάρνηση για να υπερασπιστούν την πατρίδα αλλά και την οικογένεια και την περιουσία τους. Σταματώντας να δίνουν γη και φορολογώντας τα ήδη μοιρασμένα κομμάτια, δυσαρεστούσαν των στρατό, ο οποίος σαφώς δεν θα πάλευε όπως πρώτα.