Πάμε να δούμε τις λύσεις και τις απαντήσεις, στις εργασίες και στα ερωτήματα του βιβλίου και του τετραδίου εργασιών.
1. Γιατί οι μακροχρόνιοι πόλεμοι αποδυνάμωσαν το κράτος; Είχαμε παρόμοιες περιπτώσεις στο παρελθόν;
Οι μακροχρόνιοι πόλεμοι είχαν αρνητικά αποτελέσματα για το Βυζάντιο, τα οποία αποδυνάμωσαν το κράτος. Συγκεκριμένα:
• Αποδιοργάνωσαν τον στρατό των συνόρων και των ακριτικών επαρχιών.
• Αποδυνάμωσαν το κράτος οικονομικά και στέρησαν την ύπαιθρο από εργατικά χέρια.
• Η απονομή της δικαιοσύνης χαλάρωσε αρκετά, ενώ οι νόμοι δεν εφαρμόζονταν με τρόπο δίκαιο για όλους.
• Στέρησαν από πολλούς μικροκαλλιεργητές τα κτήματά τους και τους μετέτρεψαν σε δουλοπάροικους των «δυνατών».
Στο παρελθόν είχαμε παρόμοια αποτελέσματα, την περίοδο που ο Ιουστινιανός προσπάθησε με μακροχρόνιους πολέμους να ενώσει το Ανατολικό με το Δυτικό τμήμα της Αυτοκρατορίας, χωρίς όμως θετικό αποτέλεσμα.
2. Τα νομοθετικά και τα διοικητικά μέτρα των Ισαύρων δίνουν λύσεις στα προβλήματα της αυτοκρατορίας; Ποιο απ’ αυτά τα προβλήματα λύνει το καθένα;
Λέων ο Γ´, ο Ίσαυρος, έκανε τολμηρές αλλαγές στη νομοθεσία και τη διοίκηση του κράτους, για να αντιμετωπίσει τα προβλήματα της αυτοκρατορίας:
• Χώρισε την αυτοκρατορία σε μεγάλες περιφέρειες, τα «Θέματα», και όρισε ως διοικητές στρατηγούς, υπεύθυνους για την ασφάλεια της περιοχής τους, ώστε να διοικούνται καλύτερα.
• Μοίρασε δημόσια γη στους γεωργούς των ακριτικών περιοχών, με την υποχρέωση να την καλλιεργούν οι ίδιοι, αλλά και να στρατεύονται για να την προστατεύουν στις ώρες των κινδύνων. Ήταν οι γνωστοί μας Ακρίτες. Έτσι εξασφάλισε πως θα έχει διαρκώς στρατιώτες σε εκείνες τις περιοχές, οι οποίοι θα μάχονται με την θέλησή τους για να προστατεύσουν την γη τους.
• Εκσυγχρόνισε τους παλιούς νόμους του Ιουστινιανού, τους προσάρμοσε στις ανάγκες της εποχής και τους δημοσίευσε στην «Εκλογή». Στη συλλογή αυτή των νόμων, που ήταν γραμμένη σε απλή και κατανοητή ελληνική γλώσσα, όριζε ότι: «όλοι οι πολίτες είναι ίσοι απέναντι στους νόμους και τη Δικαιοσύνη». Έτσι όλοι οι πολίτες κατανοούσαν τους νόμους και επικράτησε στην αυτοκρατορία ειρήνη και δικαιοσύνη.
• Με τον «Γεωργικό Νόμο» προστάτευσε την περιουσία των ελευθέρων γεωργών και των κτηνοτρόφων και εξασφάλισε καλύτερες συνθήκες ζωής για όσους ζούσαν στην ύπαιθρο, πράγμα που ανακούφισε αυτούς τους ανθρώπους και τους έκανε να νιώθουν ασφαλείς.
• Αφαίρεσε από τους κληρικούς και τους μοναχούς τη δημόσια εκπαίδευση και επέβαλε στα εκκλησιαστικά και τα μοναστηριακά κτήματα τον κοινό για όλους φόρο, πράγμα που έδωσε μία ανάσα στην οικονομική ζωή του κράτους, και απέτρεψε τους πολίτες από το να νιώθουν αδικημένοι.
• Ανέθεσε την τήρηση των «φιλάνθρωπων» νόμων του στους «υπηρέτες της δικαιοσύνης», τους δικαστές, των οποίων το έργο θεωρούσε «το σημαντικότερο όλων επί της γης», έτσι βελτιώθηκε η απονομή της δικαιοσύνης και η εφαρμογή των νόμων.
Η νομοθεσία και η διοίκηση εκσυγχρονίζονται - Τετράδιο Εργασιών (Βιβλίο) - Λύσεις ασκήσεων
Στο Τετράδιο Εργασιών υπάρχουν πέντε ερωτήσεις σχετικές με το μάθημά μας.
1. Με ποιο σημερινό διοικητικό τμήμα της χώρας μας παρομοιάζεται το βυζαντινό Θέμα; Ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές έχουν;
Η διαίρεση της αυτοκρατορίας σε θέματα, μοιάζει αρκετά με τους δικούς μας νομούς. Όπως και τότε, έτσι και τώρα, υπάρχει κάποιος άνθρωπος (διοικητής τότε, νομάρχης πριν μερικά χρόνια, περιφερειάρχης τώρα), όπου είναι υπεύθυνος για την επίλυση των προβλημάτων της περιοχής που διοικεί. Υπάρχουν βέβαια και διαφορές. Ενώ ο διοικητής του Θέματος διοριζόταν από τον αυτοκράτορα, ο περιφερειάρχης επιλέγεται μέσω εκλογών από τον λαό. Ενώ ο διοικητής του Θέματος ήταν υπεύθυνος για την ασφάλεια και την τάξη στην περιοχή του, ο περιφερειάρχης είναι αρμόδιος για τις διοικητικές διαδικασίες και για τα δημόσια έργα ανάπτυξης της περιοχής του.
2. Παρόμοιες με τον Λέοντα Γ´ μεταρρυθμιστικές προσπάθειες έκανε, πριν από δύο αιώνες περίπου, και ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός. Τι αποτελέσματα είχαν; Κάνετε σύγκριση ανάμεσα στις δυο περιπτώσεις.
Ο Λέων Γ' και ο Ιουστινιανός έκανα παρόμοιες μεταρρυθμιστικές προσπάθειες. Συγκεκριμένα, και οι δύο:
• Εκσυγχρόνισαν τους παλιούς νόμους και τους συμπλήρωσαν με κάποιους καινούργιους.
• Κατάργησαν τα προνόμια των Δήμων και των μεγαλοκτηματιών (ο Ιουστινιανός) και των κληρικών (Ο Λέων Γ').
• Στάθηκαν κοντά στους μικροκαλλιεργητές, προστατεύοντας την περιουσία τους.
• Μερίμνησαν για την σωστή τήρηση των νόμων με τους λογοθέτες (ο Ιουστινιανός) και με τους δικαστές (ο Λέων Γ')
• Έκανα τη φορολογία πιο δίκαιη για όλους.
Βέβαια και οι δύο με τα μέτρα που πήραν δυσαρέστησαν αρκετά τους πλούσιους. Η διαφορά τους είναι πως ο Ιουστινιανός κατέπνιξε την εξέγερση (στάση του νίκα) με βίαιο και απόλυτο τρόπο, ενώ ο Λέων Γ' δεν κατάφερε να καταργήσει τις εικόνες.
3. Διαβάστε τα κείμενα-πηγές 2 και 5. Πώς κρίνετε τις οδηγίες του αυτοκράτορα προς τους δικαστές και πώς την ανάθεση σ’ αυτούς της ευθύνης τήρησης των Νόμων; Γίνεται κάτι ανάλογο σήμερα;
Ο Λέων Γ' πολύ σωστά έλεγε ότι, από όλα τα επίγεια αγαθά προτιμήσαμε τη δικαιοσύνη. Μόνο αν φέρουμε αυτή κοντά στον λαό θα μπορέσει η αυτοκρατορία να αποκρούσει τους εχθρούς της. Πίστευε πως όλοι οι πολίτες είναι και πρέπει να είναι ίσοι απέναντι στους νόμους, για αυτό συμβούλευε και έδινε εντολή σε όσους υπηρετούν τη δικαιοσύνη, να μην επηρεάζονται από τις ανθρώπινες αδυναμίες. Πρέπει να αποδίδουν το δίκαιο στον καθένα, ανάλογα με τις πράξεις του και όχι ανάλογα με την οικονομική και κοινωνική του κατάσταση. Επίσης, ήταν υποστηρικτής της Αριστοτελική θέσης «Μέτρον Άριστον» (και όχι ΠΑΝ μέτρον άριστον*), που στην προκειμένη περίπτωση σημαίνει πως δεν πρέπει να δείχνουν ούτε υπερβολική αυστηρότητα, ούτε υπερβολική επιείκεια. Αυτό (τις περισσότερες φορές) γίνεται και σήμερα, καθώς οι δικαστές δικάζουν με βάσει τις παραβάσεις των νόμων και όχι με βάση την κοινωνική ή οικονομική θέση.
4. Διαβάστε τις δυο διατάξεις-πηγές (3.α και β) του «Γεωργικού Νόμου» και παρατηρήστε τις εικόνες-πηγές 1,4, και 6. Σχολιάστε τη σημασία τους και κρίνετε αν οι γεωργοί είχαν λόγους να είναι ευχαριστημένοι από τις μεταρρυθμίσεις του Λέοντα Γ´ Ίσαυρου.
Οι διατάξεις του Γεωργικού Νόμου είχαν πολύ μεγάλη σημασία για την προστασία των φτωχών μικροϊδιοκτητών και μικροκαλλιεργητών. Με αυτόν τους προστάτευε από τους μεγαλοκτηματίες που τους εκμεταλλεύονταν και από τις κλοπές που έκαναν οι οπωροφύλακες και οι φύλακες κοπαδιών. Παρατηρώντας τις εικόνες, καταλαβαίνουμε πως οι άνθρωποι ήταν ικανοποιημένοι από την νέα νομοθεσία, καθώς οι πλέον ζούσαν και εργάζονταν ήσυχοι χωρίς τον φόβο που είχαν παλιά.
5. Συμπληρώστε τα κενά της παραγράφου με τις λέξεις που λείπουν:
Ο αυτοκράτορας Λέων Γ´ αντιμετώπισε με νομοθετικά και διοικητικά μέτρα τα εσωτερικά προβλήματα του κράτους. Χώρισε την αυτοκρατορία σε θέματα και με τα νομοθετικά κείμενα της «εκλογής» και του «Γεωργικού νόμου» προσπάθησε να επιβάλει δικαιοσύνη. Τα μέτρα αυτά βελτίωσαν ιδιαίτερα τη ζωή των κατοίκων της υπαίθρου.
* Ο Αριστοτέλης, στο βιβλίο του «Ηθικά Νικομάχεια» ισχυρίζεται πως η αρετή βρίσκεται στη μεσότητα. Το πολύ και το λίγο έχουν και τα δύο αρνητικό χαρακτήρα για αυτόν. Άρα με την φράση του «Μέτρον άριστον», εννοεί πως στην ζωή μας δεν πρέπει να υπερβάλουμε, αλλά να ζούμε με μέτρο, δηλαδή με ισορροπία. Η φράση ΠΑΝ μέτρον άριστον, σημαίνει ότι ΚΆΘΕ μέτρο είναι σωστό, το οποίο δεν ισχύει. Στο ίδιο κείμενο (Β 6, 4-8), λέει πως εάν τα 10 είναι πολλά και τα 2 λίγα, τότε πρέπει να πάρουμε το 6 ως μέσο, γιατί απέχει από το 10 και από το 2, κατά 4. Στο φαγητό όμως εάν εμείς φάμε 6 πιάτα κοτόπουλο θα είναι κακό για εμάς, αλλά για έναν επαγγελματία παλαιστή μπορεί να είναι λίγο. Άρα δεν ψάχνουμε το κάθε μέσο, (δηλαδή παν) αλλά το μέσο για εμάς. (Αρχαία Ελληνικά Φιλοσοφικός λόγος, Γ' λυκείου).
0 Σχόλια