Οι Οθωμανοί Τούρκοι κατακτούν βυζαντινά εδάφη - Το Βυζάντιο παρακμάζει και υποκύπτει σε κατακτητές

Στο 33ο (τριακοστό τρίτο) κεφάλαιο, στην ΣΤ ενότητα του βιβλίου της ιστορίας της Ε' Δημοτικού, με τίτλο "Οι Οθωμανοί Τούρκοι κατακτούν βυζαντινά εδάφη", θα μάθουμε για την εμφάνιση ενός νέου εχθρού, που αποτέλεσε μεγάλη απειλή για τους βυζαντινούς, τους Οθωμανούς Τούρκους. Συγκεκριμένα, θα δούμε σε ποιες περιοχές επεκτάθηκε η οθωμανική αυτοκρατορία και την πρώτη πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από τον Βαγιαζήτ. Έπειτα θα μάθουμε για την αναγκαστική οπισθοχώρηση των Τούρκων, χάρη στην εμφάνιση ενός άλλου ασιατικού λαού τους Μογγόλους που λεηλάτησε τα Τουρκικά εδάφη. Στην συνέχεια θα μιλήσουμε για την δεύτερη προσπάθεια των Οθωμανών, με τον σουλτάνο Μουράτ Β’, να κατακτήσουν την Κωνσταντινούπολη. Τέλος, για την επέκταση των Τούρκων στην Ελλάδα, τα Βαλκάνια και την Ευρώπη.

Στο μάθημα αυτό υπάρχουν δύο ερωτήσεις που πρέπει να απαντήσουμε.

1. Πού αποδίδετε τη γρήγορη και ανεμπόδιστη εξάπλωση των Οθωμανών Τούρκων στη Μικρά Ασία και τη Βαλκανική; 
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους το 1204, η δύναμη της βυζαντινής αυτοκρατορίας είχε μειωθεί σημαντικά. Έτσι είναι λογικό οι Οθωμανοί Τούρκοι να μπορέσουν να κατακτήσουν πολλές περιοχές και να τις κάνουν δικές τους. Επιπλέον οι Οθωμανοί ήταν πολύ σκληροί και ανελέητοι πολεμιστές και φανατικοί μουσουλμάνοι. Σε κάθε περιοχή που καταλάμβαναν, ανάγκαζαν τον λαό να εξισλαμιστεί. Είναι λοιπόν λογικό να επικρατήσουν στις νέες πόλεις, αφού ο λαός φοβόταν για τη ζωή του και αναγκαζόταν να ασπαστεί την Μουσουλμανική θρησκεία.


2. Έλυσε τα προβλήματα των Βυζαντινών η σύγκρουση των Τούρκων και των Μογγόλων;
 Οι Οθωμανοί Τούρκοι με αρχηγό τον σουλτάνο Βαγιαζήτ πολιόρκησαν την Κωνσταντινούπολη, θέλοντας να την κάνουν πρωτεύουσα του κράτους τους. Ευτυχώς όμως για καλή τύχη της πόλης, εμφανίστηκαν οι Μογγόλοι, οι οποίοι με αρχηγό τους τον Ταμερλάνο λεηλάτησαν και αφάνισαν τα πάντα στο πέρασμά τους. Έτσι λοιπόν ο Βαγιαζήτ αναγκάστηκε να λύσει την πολιορκία της πόλης και να γυρίσει πίσω στην πρωτεύουσα του, την Προύσα, όπου είχε την οικογένεια και τους θησαυρούς του. Στη μάχη της Άγκυρας του 1402 οι Τούρκοι νικήθηκαν και ο Βαγιαζήτ πιάστηκε αιχμάλωτος.
Χάρη λοιπόν στην αιχμαλωσία του σουλτάνου, οι βυζαντινοί κατάφεραν να κερδίσουν χρόνο. Δεν έλυσαν όμως μόνιμα το πρόβλημά τους, καθώς 20 χρόνια μετά, το 1421, έγινε Σουλτάνος ο Μουράτ Β’, ο οποίος οργάνωσε τον στρατό του και πολιόρκησε ξανά την Πόλη.

Οι Οθωμανοί Τούρκοι κατακτούν βυζαντινά εδάφη - Τετράδιο Εργασιών (Βιβλίο)

Στο Τετράδιο Εργασιών υπάρχουν πέντε ερωτήσεις σχετικές με το μάθημά μας.

1. Παρατηρήστε στον χάρτη του βιβλίου σας τις σημειωμένες με βέλη πορείες των Τούρκων και των Μογγόλων. Αναζητήστε, σ’ αυτόν και στους χάρτες της τάξης, τις πόλεις που αναφέρονται στα κείμενα (Προύσα, Άγκυρα, Αδριανούπολη, Θεσσαλονίκη, Ιωάννινα, Κοσσυφοπέδιο, Βάρνα). Σχολιάστε τη φράση του κειμένου:
«Μόνη ελεύθερη νησίδα ανάμεσά τους έμενε η Κωνσταντινούπολη». 
Παρατηρώντας τον χάρτη μπορούμε να διαπιστώσουμε πως οι περιοχές τις οποίες κατέκτησαν, δεν είχαν τυχαία θέση, αλλά δημιουργούσαν έναν κύκλο γύρω από την Κωνσταντινούπολη. Έτσι εξυπηρετούσαν δύο σκοπούς:
• Κατακτώντας την Ελλάδα, τους ανοιγόταν ο δρόμος προς την Ευρώπη
• Περικυκλώνοντας την Κωνσταντινούπολη, μία τακτική πολύ γνωστή για την εποχή, μπορούσαν να επιτεθούν σε αυτήν από όλες τις μεριές και να εξασφαλίσουν πως δεν θα λάβουν βοήθεια από τις γύρω περιοχές. 
Όπως μας φανερώνει και η φράση του βιβλίου, η Κωνσταντινούπολη παρέμεινε η μόνη πόλη που δεν είχε κατακτηθεί και έτσι αβοήθητη θα έπεφτε στα χέρια των κατακτητών πολύ πιο εύκολα.

2. Διαβάστε το κείμενο 2 και το Δημοτικό τραγούδι για το παιδομάζωμα που ακολουθεί.
Παρατηρήστε και τη σχετική με το θέμα αυτό εικόνα 2.α και συζητήστε στην τάξη τις
επιπτώσεις που είχε το σκληρό αυτό μέτρο στα ίδια τα παιδιά, στις οικογένειές τους και στους κατακτημένους λαούς: 
Οι Οθωμανοί Τούρκοι εφάρμοσαν μία πρακτική που ονομαζόταν παιδομάζωμα. Άρπαζαν νεαρά και δυνατά αγόρια χριστιανών, από πολύ μικρή ηλικία, συνήθως από 6 έως 10 ετών και τα έπαιρναν στα στρατόπεδα τους. Με σκληρή εκπαίδευση τα έκαναν μουσουλμάνους φανατισμένους και τους μάθαιναν την τέχνη του πολέμου. Από αυτή τη βίαιη στρατολόγηση δημιούργησαν τα τάγματα των γενίτσαρων, που φημίζονταν για τη μαχητικότητά τους αλλά και για τη σκληρότητά τους κατά των αντιπάλων τους.
Το παιδομάζωμα ήταν απάνθρωπο, καθώς στερούσαν από τα παιδιά τους γονείς τους και πολλές φορές στο μέλλον τα ανάγκαζαν να πολεμήσουν εναντίον των οικογενειών τους. Πέρα από αυτό, παίρνοντας τα παιδιά, εμπόδιζαν τη συνέχεια του έθνους μας, καθώς μείωναν τον πληθυσμό της χώρας μας.

3. Διαβάστε τα κείμενα-πηγές 3 και 4 και σχολιάστε τις προτάσεις-συμβουλές του σουλτάνου Μουράτ Β΄ προς τους αμυνόμενους. Μεταφερθείτε στη θέση των απειλουμένων
κατοίκων, συζητήστε τη δύσκολη θέση τους και κρίνετε, με τις συνθήκες της εποχής, τις τελικές αποφάσεις ή ενέργειές τους.
Ο Σουλτάνος Μουράτ ο Β’,  όπως θα έκανε ο οποιοσδήποτε κατακτητής, χρησιμοποιούσε οποιονδήποτε τρόπο, ώστε να καταλάβει μία περιοχή που επιθυμούσε. Προσπαθούσε με εκβιασμούς, δωροδοκίες και απειλές, να φοβίσει ή να δελεάσει τους αμυνόμενους, ώστε να τους πείσει να παραδοθούν και να κατακτήσει την περιοχή τους χωρίς μάχη. Οι αμυνόμενοι που βρίσκονταν σε πολύ δύσκολη θέση, προσπαθούσαν να διαλέξουν ότι ήταν πιο σωστό, ώστε να προστατεύσουν τις οικογένειές τους. Κάποιοι επέλεγαν να παραδοθούν, ενώ κάποιοι άλλοι με θάρρος και αυτοθυσία αποφάσιζαν να αντισταθούν στον κατακτητή.
Η πράξη του Σέρβου στρατιώτη ήταν πολύ σπουδαία, καθώς με αυτοθυσία προσποιήθηκε τον λιποτάκτη και σκότωσε τον Μουράτ Α’ μέσα στη σκηνή του, την ώρα που έσκυψε κοντά του για να του πει υποτίθεται κάποιο μυστικό.

4. Διαβάστε τη «μυστική» αναφορά του Βενετού πρεσβευτή της Πόλης, προς τους άρχοντες της
χώρας του (κείμενο-πηγή 5). Ποια, από όσα αναφέρει σ’ αυτή, νομίζετε ότι ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα και ποια μπορεί να ήταν και διαφορετικά; Δικαιολογήστε την άποψή σας. 
Διαβάζοντας τη μυστική αναφορά του Βενετού πρέσβη της Πόλης, προς τους άρχοντες της χώρας του, αντιλαμβανόμαστε πως έχει πει μόνο τη μισή αλήθεια. Πράγματι το βυζαντινό κράτος βρισκόταν σε απελπιστική κατάσταση, χάρη στις συνεχείς απειλές των Τούρκων και στις εσωτερικές διοικητικές και οικονομικές δυσκολίες. Παρόλα αυτά όμως, λέει ψέματα πως οι βυζαντινοί θα ήθελαν τους Βένετους να διοικήσουν την πόλη, καθώς μετά την άλωση της Πόλης από τους Φράγκους, την καταστροφή και την λεηλασία της, ο Βυζαντινός λαός αντιπαθούσε τους δυτικούς και σε καμία περίπτωση δεν θα ήθελε για κυβερνήτες της πόλης τους Βένετους.

5. Βάλτε σε αριθμητική σειρά τα γεγονότα που αναφέρονται στον πίνακα, ανάλογα με το
χρόνο που αυτά συνέβησαν:
5 - Οι Μογγόλοι και ο Ταμερλάνος κατακτούν τη Μικρά Ασία.
4 - Ο Βαγιαζήτ πολιορκεί την Κωνσταντινούπολη.
2 - Η Οθωμανοί κάνουν πρωτεύουσά τους την Προύσα.
7 - Ο Μουράτ Β’ πολιορκεί και αυτός την Κωνσταντινούπολη.
1 - Οι Οθωμανοί Τούρκοι εμφανίστηκαν στα ανατολικά σύνορα.
6 - Ο Βαγιαζήτ πιάνεται αιχμάλωτος από τους Μογγόλους στην Άγκυρα.
3 - Ο Σουλτάνος Μουράτ Α’ δολοφονείται στο Κοσσυφοπέδιο.
8 - Ο στρατός των βαλκανικών λαών νικήθηκε στη Βάρνα της Βουλγαρίας.