Το Βυζάντιο εκχριστιανίζει τους Σλάβους - Το Βυζαντινό κράτος και οι γειτονικοί λαοί

Στο 21ο (εικοστό πρώτο) κεφάλαιο, στην Δ ενότητα του βιβλίου της ιστορίας της Ε' Δημοτικού, με τίτλο "Το Βυζάντιο εκχριστιανίζει τους Σλάβους", θα μάθουμε για την βελτίωση των σχέσεων του Βυζαντίου και των Σλάβων, στις αρχές του 8ου αιώνα. Έπειτα για τον ηγεμόνας της Μοραβίας Ρατισλάβο, που ζήτησε από τους Βυζαντινούς να εκχριστιανίσουν τον λαό του. Τέλος θα μάθουμε για τον Κύριλλο και τον Μεθόδιο, που πήγαν στην Μοραβία και επινόησαν το σλαβικό αλφάβητο, κάτι που συνέβαλε στην ανάπτυξη φιλικών δεσμών ανάμεσα στους σλαβικούς λαούς και το Βυζάντιο.

Στο μάθημα αυτό υπάρχουν δύο ερωτήσεις που πρέπει να απαντήσουμε.

1. Ποια μέτρα πήρε το βυζαντινό κράτος για τους Σλάβους που είχαν μπει στα εδάφη του;
Πολλοί Σλάβοι είχαν εγκατασταθεί στη νότια Βαλκανική, από τις αρχές του 8ου αιώνα. Ενσωματώθηκαν στους βυζαντινούς πληθυσμούς και στον τρόπο ζωής τους, γνώρισαν τη χριστιανική θρησκεία και πολλοί μάλιστα βαφτίστηκαν χριστιανοί. Οι Βυζαντινοί συχνά, έδιναν σε αυτούς γη για καλλιέργεια και τους χρησιμοποιούσαν ως μισθοφόρους στον στρατό ή ως τεχνίτες στα δημόσια έργα.

2. Ποιοι ανέλαβαν να εκχριστιανίσουν τους Σλάβους; Περιορίστηκαν μόνο σ’ αυτή την αποστολή;

Ο πατριάρχης Φώτιος ανέθεσε τον εκχριστιανισμό των Σλάβων σε δυο αδελφούς από τη Θεσσαλονίκη, τον Κύριλλο και τον Μεθόδιο. Ήταν επίλεκτα στελέχη της εκκλησίας και της Πατριαρχικής Σχολής και μιλούσαν τη σλαβική γλώσσα.
Οι δυο ιεραπόστολοι, δεν περιορίστηκαν μόνο στον εκχριστιανισμό, αλλά εκπαίδευσαν μαθητές και ιερείς και οργάνωσαν τη λειτουργία της εκκλησίας. Η σλαβική γλώσσα δεν είχε δική της γραφή, οπότε επινόησαν ένα νέο αλφάβητο, το σλαβικό, που είχε ως βάση του το ελληνικό και μετέφρασαν σε αυτό τα ιερά κείμενα της εκκλησίας.

Το Βυζάντιο εκχριστιανίζει τους Σλάβους - Τετράδιο Εργασιών (Βιβλίο) - Λύσεις ασκήσεων

Στο Τετράδιο Εργασιών υπάρχουν τέσσερις ερωτήσεις σχετικές με το μάθημά μας.

1. Συζητήστε στην τάξη:
• Ποια ήταν η σημασία του εκχριστιανισμού των Σλάβων για τους ίδιους και για τη Βυζαντινή αυτοκρατορία;
• Ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος έχουν ανακηρυχθεί Άγιοι από την εκκλησία μας. Τιμούνται όμως ιδιαίτερα από τους χριστιανούς όλων των σλαβικών χωρών. Το έργο τους δικαιολογεί αυτή την ξεχωριστή τιμή;
• Ο εκχριστιανισμός των Σλάβων είχε τεράστια σημασία για εκείνους, όχι απλά επειδή ασπάστηκαν μια νέα θρησκεία, που δίδασκε την αγάπη και την αλληλεγγύη, αλλά γιατί χάρη στον Κύριλλο και τον Μεθόδιο απέκτησαν δικό τους αλφάβητο, στο οποίο μεταφράστηκαν και τα ιερά κείμενα. Το αλφάβητο είναι ένα από τα σημαντικότερα πράγματα για ένα έθνος, καθώς με αυτό μεταφέρετε η πολιτιστική κληρονομιά. Για να κατανοήσουμε την σημασία του, αρκεί να σκεφτούμε ότι χάρη στο ελληνικό αλφάβητο έχουμε την δυνατότητα να μελετήσουμε τους αρχαίους μας ποιητές και φιλοσόφους. Έτσι ο εκχριστιανισμός πέρα από την θρησκεία, πρόσφερε στους Σλάβους κάτι ιδιαίτερα πολύτιμο. Επιπλέον βοήθησε στην ανάπτυξη φιλικών σχέσεων με το Βυζάντιο, καθώς πλέον είχαν περισσότερα κοινά.
• Ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος έκαναν σπουδαίο έργο και οι τιμές που τους αποδίδουν είναι απόλυτα δικαιολογημένες. Όχι μόνο εκχριστιάνισαν τον λαό, αλλά εκπαίδευσαν μαθητές και ιερείς, οργάνωσαν τη λειτουργία της εκκλησίας και το κυριότερο, δημιούργησαν το σλαβικό αλφάβητο.
 
2. Το σλαβικό αλφάβητο ονομάστηκε κυριλλικό επειδή το επινόησε ο Κύριλλος. Για τη δημιουργία του χρησιμοποίησε τα κεφαλαία γράμματα της ελληνικής προσαρμοσμένα στην ιδιαίτερη προφορά της σλαβικής γλώσσας: 
• Παρατηρήστε τον πίνακα με τα γράμματα του σλαβικού αλφαβήτου.
• Συγκρίνετέ τα με τα αντίστοιχα ελληνικά. Βρείτε ομοιότητες και διαφορές.
Ο Κύριλλος έφτιαξε το αλφάβητο βασιζόμενος κυρίως στο ελληνικό. Οπότε είναι φυσικό να υπάρχουν κοινά γράμματα με το ελληνικό αλφάβητο (Α,Β,Γ,Δ,Ε,Κ,λ,Μ,Ν,Ο,Π,Ρ,Τ,Υ,Φ,Χ,Ψ,ω). Υπάρχουν όμως και γράμματα τα οποία είναι βασισμένα στην ιδιαίτερη προφορά της γλώσσας τους και δεν προέρχονται από το δικό μας αλφάβητο.

3. Παρατηρήστε την εικόνα 2.α του Κύριλλου και του Μεθόδιου και διαβάστε το κείμενο 2. Συζητήστε τις δυσκολίες που, πιθανόν, συνάντησαν στη ζωή και το έργο τους, αλλά και τα στοιχεία που τους βοήθησαν να τις ξεπεράσουν.
Ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος κατάγονταν από σεβαστή οικογένεια, που ζούσε στη Θεσσαλονίκη. Δυστυχώς, ο πατέρας τους πέθανε, όταν ο Κύριλλος ήταν δεκατεσσάρων ετών. Τότε, πρότειναν στη μητέρα των παιδιών, από τη σχολή της Μαγναύρας  να στείλει τους δυο γιους της να σπουδάσουν δωρεάν στο αυτοκρατορικό σχολείο. Έτσι έλαβαν και οι δύο μόρφωση που τους βοήθησε ιδιαίτερα στο έργο τους. Σίγουρα όμως θα αντιμετώπισαν δυσκολίες. Δεν είναι καθόλου εύκολο να ζει κάποιος σε μία ξένη χώρα, ειδικά εάν έχει αναλάβει ένα τόσο σημαντικό έργο, όσο αυτό του Κύριλλου και του Μεθόδιου. Έπρεπε να διδάξουν τον Χριστιανισμό και να βοηθήσουν τους Σλάβους να καταλάβουν το νόημα των ιερών κειμένων, σε μία ξένη γλώσσα, έπειτα έπρεπε να δημιουργήσουν νέο αλφάβητο και να μεταφράσουν τα ιερά κείμενα σε αυτό.

4. Συμπληρώστε τα κενά της παραγράφου:
Ο Σλάβος ηγεμόνας της Μοραβίας Ρατισλάβος ζήτησε από τους Βυζαντινούς να διδάξουν στους Σλάβους τη χριστιανική πίστη. Ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Γ' έστειλε τον Κύριλλο και τον Μεθόδιο, αδέλφια από τη Θεσσαλονίκη. Αυτοί δίδαξαν στους Σλάβους το χριστιανισμό και ίδρυσαν την εκκλησία. Επειδή η σλαβική γλώσσα δεν είχε γραφή, ο Κύριλλος δημιούργησε το σλαβικό αλφάβητο που, από τ’ όνομά του, ονομάστηκε κυριλλικό.