Η Αγία Σοφία ή αλλιώς η Μεγάλη Εκκλησία του Γένους των Ελλήνων στην Κωνσταντινούπολη, είναι ένας από τους μεγαλύτερους ναούς του κόσμου και αποτελεί ένα θαύμα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής.

Υπήρξε το επίκεντρο της θρησκευτικής και πολιτικής ζωής, συμβόλισε την ισχύ και τη δόξα της αυτοκρατορίας και τελικά έγινε το σύμβολο της ίδιας της Ορθοδοξίας, για τους Χριστιανούς όλης της οικουμένης.

Ο πρώτος ναός (γιατί αυτός που βλέπουμε σήμερα εμείς, είναι ο τρίτος κατά σειρά), θεμελιώθηκε από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο το 330 μ.Χ. και ολοκληρώθηκε από τον γιό του Κωνστάντιο, στις 15 Φεβρουαρίου του 360 μ.Χ..
Περίπου μισό αιώνα μετά, το 404 μ.Χ., την εποχή που βασιλιάς ήταν ο Αρκάδιος, η Αγία Σοφία πυρπολείται κατά την διάρκεια επεισοδίων και καταστρέφεται.
Έπειτα από μερικά χρόνια, η Αγία Σοφία ξαναχτίζεται από τον Θεοδόσιο Β' και ολοκληρώνεται στις 10 Οκτωβρίου του 415 μ.Χ..
Δυστυχώς όμως, έναν αιώνα μετά, το 532 μ.Χ., κατά την διάρκεια της εξέγερσης που έμεινε γνωστή στην ιστορία ως η Στάση του Νίκα, ο ναός θα παραδοθεί ξανά στις φλόγες και θα καταστραφεί ολοσχερώς.
Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός Α' αποφασίζει να κατασκευάσει την Μεγάλη Εκκλησία από την αρχή, στον ίδιο χώρο, αλλά πιο μεγάλη και επιβλητική.
Ο μεγαλοπρεπής ναός θεμελιώθηκε στις 23 Φεβρουαρίου του 532 μ.Χ. και για να ολοκληρωθεί εργάστηκαν 10.000 εργάτες για περίπου 6 χρόνια. Τα εγκαίνια έγιναν στις 27 Δεκεμβρίου του 537 μ.Χ., από τον Ιουστινιανό, ο οποίος βλέποντας την υπεροχή της Αγίας Σοφίας, έναντι του φημισμένου ναού του Σολομώντα, αναφώνησε: «Δόξα των Θεώ το καταξιωσάντι με τελέσαι τοιούτον έργον. Νενίκηκά σε Σολομών»

Από την ημέρα που χτίστηκε ο πρώτος και για κάτι παραπάνω από 1000 χρόνια, ο ναός της Αγίας του Θεού Σοφίας, υπήρξε το κέντρο της ορθοδοξίας και του ελληνισμού. Μόνη εξαίρεση αποτέλεσε η περίοδος 1204 έως 1261 μ.Χ., κατά την οποία η Κωνσταντινούπολη αλώθηκε από τους σταυροφόρους και η Αγία Σοφία λεηλατήθηκε βάρβαρα και μετατράπηκε στο ρωμαιοκαθολικό ναό.

Η τελευταία ορθόδοξη λειτουργία στην Αγιά-Σοφιά τελέστηκε στις 29 Μαΐου του 1453 μ.Χ. λίγο πριν φύγει ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ΙΑ' Δραγάσης Παλαιολόγος, για τα τείχη της Πόλης και πέσει νεκρός.

Μετά την άλωση της Πόλης, ο περίλαμπρος ναός μετατράπηκε αμέσως σε τζαμί, προστέθηκαν οι τέσσερις μιναρέδες (που υπάρχουν μέχρι και σήμερα) και χρειάστηκε να περάσουν περίπου 5 αιώνες, μέχρι οι Νεότουρκοι να πάρουν την απόφαση, στις 24 Νοεμβρίου του 1934, να την μετατρέψουν σε μουσείο.

Την 1η Φεβρουαρίου 1935 άνοιξε πράγματι τις πύλες της ως μουσείο, ενώ στις 6 Δεκεμβρίου 1985 ανακηρύχθηκε από την UNESCO, Μνημείο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Στις 10 Ιουλίου του 2020, ο πρόεδρος της Τουρκίας υπέγραψε διάταγμα, με το οποίο η Αγία Σοφία μετατρέπεται και πάλι σε τζαμί. Παρά τη διεθνή κατακραυγή, τελικά στις 24 Ιουλίου 2020, η Αγία Σοφία μετατράπηκε όντως σε μουσουλμανικό τέμενος.

Με αφορμή αυτή την απόφαση των Τούρκων,  σκεφτήκαμε να κάνουμε μία περιεκτική ιστορική αναδρομή, συνοδευόμενη από πλούσιο φωτογραφικό υλικό, που να παρουσιάζει την πολυθρύλητη εκκλησία, μέσα στους αιώνες που πέρασαν, έτσι ώστε να συμβάλλουμε στην διατήρηση και διάσωση της ιστορικής μνήμης.


Για την Αγία Σοφία διδασκόμαστε στο μάθημα της Ιστορίας Ε' Δημοτικού, με τίτλο: Η Αγία Σοφία, ένα αριστούργημα της αρχιτεκτονικής.