Πολική ημέρα: η διάρκεια των έξι μηνών, κατά την οποία ο Ήλιος φωτίζει τις πολικές περιοχές της Γης
Πολική νύχτα: η διάρκεια των έξι μηνών, κατά την οποία οι πολικές περιοχές της Γης δε φωτίζονται από τον Ήλιο.
Παρατηρήστε τον παγκόσμιο χάρτη και εντοπίστε τις πολικές περιοχές σε κάθε ήπειρο.
Ευρώπη: Νορβηγία, Φινλανδία, Σουηδία και Ρωσία
Ασία: Ρωσία (Σιβηρία)
Αμερική: Καναδάς, Αλάσκα και Γροιλανδία
Ανταρκτική: Ολόκληρη (θεωρείται ως η έκτη ήπειρος)
Παρατήρησε την εικόνα 21.2 και προσπάθησε να εξηγήσεις το φαινόμενο της πολικής ημέρας και της πολικής νύχτας.
Η Γη, λόγο της πλάγιας κλίσης της, κατά την διάρκεια της περιφοράς της γύρω από τον ήλιο, επιτρέπει μόνο στον έναν πόλο να φωτίζεται από αυτόν, για έξι ολόκληρους μήνες. Καθ' όλη την διάρκεια των έξι μηνών ο άλλος πόλος βρίσκεται στο σκοτάδι. Για αυτό, όταν παραδείγματος χάρη στην Ανταρκτική επικρατεί μέρα, στην Αρκτική επικρατεί νύχτα και το αντίστροφο.
Θυμηθείτε από προηγούμενο μάθημα ποια είναι η βλάστηση της τούνδρας και της τάιγκα. Ποια ζώα ζουν στις πολικές περιοχές;
Στις πολικές περιοχές παρατηρούνται δύο είδη φυτικής διάπλασης, η τούνδρα στα βόρεια και η τάιγκα στα νότια. Πάμε να τα δούμε αναλυτικά.
Τούνδρα: Η Τούνδρα είναι τύπος χερσαίου οικοσυστήματος της Αρκτικής. Στη φυσική γεωγραφία η τούνδρα (επίσης Τούντρα) είναι περιοχή όπου η ανάπτυξη δέντρων εμποδίζεται από τις χαμηλές θερμοκρασίες, ένα όριο που χαρακτηρίζει και την ομώνυμη κλιματική κατηγορία. Ο όρος τούντρα προέρχεται από την γλώσσα των Σάμι και σημαίνει πεδιάδα χωρίς δέντρα.
Η φυτική της διάπλαση εντοπίζεται μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες (όταν λιώνουν οι πάγοι) και αποτελείται από λειχήνες, βρύα, νανώδη δέντρα και μικρούς θάμνους.
Βασικά ζώα της αρκτικής τούνδρας είναι τα: καριμπού ή τάρανδοι, βόδια, τρωκτικά γένους lemmus, και πολικές αρκούδες (μόνο στον ακραίο βορρά).
Τάιγκα: Η τάιγκα, επίσης γνωστή και ως βόρειο δάσος, είναι ένα μεγαοικοσύστημα (διάπλαση) του βορείου ημισφαιρίου που χαρακτηρίζεται από δάση κωνοφόρων. Είναι η μεγαλύτερη επίγεια διάπλαση του πλανήτη, αποτελεί το 29% των δασικών εκτάσεων της γης (περίπου 13,5 εκατ. τετραγωνικά χιλιόμετρα) και από μόνη της καταλαμβάνει το 11% της έκτασης του βόρειου ημισφαιρίου.
Αποτελείται κυρίως από κωνοφόρα που αναπτύσσονται κοντά μεταξύ τους για να προστατευτούν από το κρύο και τον αέρα.
Στη τάιγκα υπάρχουν επίσης κάποια μικρά πλατύφυλλα φυλλοβόλα δέντρα, όπως σημύδα, ιτιές και λεύκες ως επί το πλείστον σε περιοχές μακριά από το ακραίο κρύο του χειμώνα. Τα πολύ νοτιότερα τμήματα της τάιγκα μπορεί να έχουν τα δέντρα όπως δρυς, σφενδάμι, φτελιές και φίλυρα διάσπαρτα ανάμεσα στα κωνοφόρα, όπως και πολλά είδη μούρων.
Τα αρκτικά δάση του Καναδά περιλαμβάνουν 85 είδη θηλαστικών, πάνω από 300 είδη πουλιών, 130 είδη ψαριών, και κατ' εκτίμηση 32.000 είδη εντόμων. Τα ζωικά είδη περιλαμβάνουν μεγάλα φυτοφάγα θηλαστικά, όπως ταράνδους, άλκες, ελάφια και ζαρκάδια, μεγαλύτερα θηλαστικά όπως αρκούδες και πολλά αρπακτικά όπως λύκους, τσακάλια, τίγρη της Σιβηρίας, νυφίτσες, κουνάβια. Τα περισσότερα είδη έχουν μέτριο μέγεθος, όπως τα τρωκτικά, οι λαγοί και οι λύγκες. Υπάρχει μεγάλη ποικιλία πουλιών που μετακινούνται νοτιότερα για να διαχειμάσουν και λίγα αμφίβια και ερπετά.
Παρατηρήστε τους χάρτες και ονομάστε τις περιοχές όπου ζουν οι κάτοικοι των αρκτικών περιοχών, δηλαδή οι Εσκιμώοι και οι Λάπωνες.
Οι Εσκιμώοι ζουν:
• στις βόρειες ακτές της Αλάσκας
• στις νοτιοδυτικές και βορειοανατολικές ακτές της Γροιλανδίας
• στις βόρειες ακτές του Καναδά
Οι Λάπωνες ζουν:
• στις βόρειες ακτές της Νορβηγίας, της Σουηδίας, της Φινλανδίας και της βόρειας χερσονήσου της Ρωσίας.
Οι Εσκιμώοι χρησιμοποιούν πολλές λέξεις για να εκφράσουν
την έννοια του χιονιού. Ας εξηγήσουμε γιατί.
Οι Εσκιμώοι, επειδή το χιόνι είναι αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας τους, έχουν δημιουργήσει 49 λέξεις, για να περιγράψουν με ακρίβεια τις μεταβολές του. Για παράδειγμα, υπάρχει άλλη λέξη για να περιγράψουν την πτώση του χιονιού (qaniit), άλλη για το χιόνι στο έδαφος (aput), άλλη για το χιόνι που φέρνει ο αέρας μέσα στο σπίτι (sullarniq), άλλη για τον όγκο του πάγου που αποκολλήθηκε από ένα παγόβουνο (uukkarnit), άλλο για τον λεπτό και άσχημο πάγο (aakkarniq), άλλη για τον πάγο που λιώνει και σχηματίζει ρυάκια νερού (sikuaq).
Ας χωριστούμε σε δύο ομάδες, τους Εσκιμώους και τους Λάπωνες. Θα συγκεντρώσουμε (από πηγές που διαθέτουμε) περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή αυτών των δύο φυλών.
Εσκιμώοι:
Ινουίτ είναι το όνομα των Εσκιμώων της Αλάσκας, της Γροιλανδίας και του Καναδά. Στη γλώσσα τους η λέξη Ινουίτ (Inuit) σημαίνει «άνθρωποι», ενώ η λέξη Εσκιμώος αποτελεί μεταφορά του γαλλικού esquimaux, που σημαίνει «τρώει ωμά». Είναι απόγονοι της νομαδικής φυλής των Τούλε (Thule), που εμφανίστηκαν στην Αλάσκα το 1000 μ.Χ. και μετακινήθηκαν στη δυτική Γροιλανδία μετά από τρεις αιώνες (1300 μ.Χ.) και λίγο αργότερα, το 1400 μ.Χ. στην ανατολική.
Καταφέραν να επιζήσουν σε δύσκολες κλιματολογικές συνθήκες διαμένοντας σε ιγκλού και κυνηγώντας κυρίως φώκιες και φάλαινες, που τους εξασφάλιζαν τροφή και ένδυση. Μετακινούνταν με έλκηθρα, τα οποία έσερναν σκυλιά. Ακόμη και σήμερα ακολουθούν τον ίδιο πατροπαράδοτο τρόπο ζωής χρησιμοποιώντας παρόλα αυτά και τζιπ -όταν αυτό το επιτρέπει το πάχος των πάγων- και κατοικώντας σε χτισμένα σπίτια.
Οι Ινουίτ ζουν στην Αλάσκα, στον βόρειο Καναδά και στη Γροιλανδία, κοντά και γύρω από τον Αρκτικό κύκλο. Έχουν προσαρμοστεί τέλεια στις παγωμένες περιοχές που ζουν εδώ και χιλιάδες χρόνια. Ο παραδοσιακός τρόπος ζωής τους φάνηκε να κινδυνεύει από την διείσδυση μοντέρνων ιδεών και μοντέρνας τεχνολογίας. Οι Ινουίτ κατάφεραν τα τελευταία χρόνια να αναβιώσουν τον πατροπαράδοτο τρόπο ζωής των προγόνων τους και να τον προσαρμόσουν στον μοντέρνο. Στις περιοχές που ζουν τα φυτά είναι λιγοστά. Έτσι οι Ινουίτ είναι αποκλειστικά κυνηγοί και ψαράδες. Κυνηγούν ταράνδους, φώκιες, θαλάσσιους ελέφαντες, πολικές αρκούδες, πουλιά κ.ά. Ψαρεύουν διάφορα ψάρια αλλά και φάλαινες. Ένα είδος φάλαινας είναι εξαιρετικά πολύτιμο για αυτούς διότι το δέρμα της, που είναι μαλακό, τους προσφέρει όχι μόνο τροφή αλλά και όλη τη βιταμίνη C που χρειάζονται για επιβίωση. Δεν πετάνε τίποτα από ένα ζώο που σκότωσαν. Οι πιο γνωστές επινοήσεις τους είναι τα ιγκλού και τα έλκηθρα που σέρνουν ομάδες σκύλων. Οι Ινουίτ πιστεύουν πως κάθε τι έχει ψυχή: άνθρωποι, ζώα, φυτά, οι δυνάμεις της φύσης, η θάλασσα, ο άνεμος κλπ. Πιστεύουν ακόμα πως όλα είναι συνδεδεμένα, όλες οι ψυχές μεταξύ τους. Έχουν Σαμάνους (σοφούς μάγους-γιατρούς) που, όπως πιστεύουν οι Ινουίτ, μπορούν να θεραπεύσουν κάθε σωματικό ή ψυχικό πρόβλημα, να προβλέψουν τον καιρό, να συμβουλέψουν και να καθοδηγήσουν.
Λάπωνες:
Οι Σαάμι (Λάπωνες) είναι ένας αυτόχθων αρχαίος λαός που ζει στο βόρειο άκρο της Σκανδιναβικής χερσονήσου συμπεριλαμβανομένης και της χερσονήσου Κόλα.
Οι Σαάμι είναι ιστορικά γνωστοί στα ελληνικά ως Λάπωνες. Η προγονική χώρα των Σαάμι δεν είναι σαφώς καθορισμένη. Οι παραδοσιακές γλώσσες τους είναι οι γλώσσες Σάμι και κατατάσσονται ως κλάδος της Ουραλικής γλωσσικής οικογένειας.
Παραδοσιακά οι Σαάμι έχουν ακολουθήσει μια ποικιλία τρόπων βιοπορισμού, μεταξύ των οποίων η παράκτια αλιεία, η παγίδευση ζώων για γούνες και η εκτροφή προβάτων. Το πιο γνωστό μέσο βιοπορισμού είναι η ημινομαδική εκτροφή ταράνδων. Επί του παρόντος περίπου το 10% των Σαάμι συνδέεται με την εκτροφή ταράνδων, που τους παρέχουν κρέας, γούνες και μέσο μεταφοράς. 2.800 Σαάμι δραστηριοποιούνται στην εκτροφή ταράνδων με πλήρες απασχόληση. Για παραδοσιακούς, περιβαλλοντικούς, πολιτιστικούς και πολιτικούς λόγους η εκτροφή ταράνδων επιτρέπεται νόμιμα μόνο στους Σαάμι σε ορισμένες περιοχές των Βόρειων Χωρών.
Πηγή Wikipedia
Αποτελείται κυρίως από κωνοφόρα που αναπτύσσονται κοντά μεταξύ τους για να προστατευτούν από το κρύο και τον αέρα.
Στη τάιγκα υπάρχουν επίσης κάποια μικρά πλατύφυλλα φυλλοβόλα δέντρα, όπως σημύδα, ιτιές και λεύκες ως επί το πλείστον σε περιοχές μακριά από το ακραίο κρύο του χειμώνα. Τα πολύ νοτιότερα τμήματα της τάιγκα μπορεί να έχουν τα δέντρα όπως δρυς, σφενδάμι, φτελιές και φίλυρα διάσπαρτα ανάμεσα στα κωνοφόρα, όπως και πολλά είδη μούρων.
Τα αρκτικά δάση του Καναδά περιλαμβάνουν 85 είδη θηλαστικών, πάνω από 300 είδη πουλιών, 130 είδη ψαριών, και κατ' εκτίμηση 32.000 είδη εντόμων. Τα ζωικά είδη περιλαμβάνουν μεγάλα φυτοφάγα θηλαστικά, όπως ταράνδους, άλκες, ελάφια και ζαρκάδια, μεγαλύτερα θηλαστικά όπως αρκούδες και πολλά αρπακτικά όπως λύκους, τσακάλια, τίγρη της Σιβηρίας, νυφίτσες, κουνάβια. Τα περισσότερα είδη έχουν μέτριο μέγεθος, όπως τα τρωκτικά, οι λαγοί και οι λύγκες. Υπάρχει μεγάλη ποικιλία πουλιών που μετακινούνται νοτιότερα για να διαχειμάσουν και λίγα αμφίβια και ερπετά.
Παρατηρήστε τους χάρτες και ονομάστε τις περιοχές όπου ζουν οι κάτοικοι των αρκτικών περιοχών, δηλαδή οι Εσκιμώοι και οι Λάπωνες.
Οι Εσκιμώοι ζουν:
• στις βόρειες ακτές της Αλάσκας
• στις νοτιοδυτικές και βορειοανατολικές ακτές της Γροιλανδίας
• στις βόρειες ακτές του Καναδά
Οι Λάπωνες ζουν:
• στις βόρειες ακτές της Νορβηγίας, της Σουηδίας, της Φινλανδίας και της βόρειας χερσονήσου της Ρωσίας.
Οι Εσκιμώοι χρησιμοποιούν πολλές λέξεις για να εκφράσουν
την έννοια του χιονιού. Ας εξηγήσουμε γιατί.
Οι Εσκιμώοι, επειδή το χιόνι είναι αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας τους, έχουν δημιουργήσει 49 λέξεις, για να περιγράψουν με ακρίβεια τις μεταβολές του. Για παράδειγμα, υπάρχει άλλη λέξη για να περιγράψουν την πτώση του χιονιού (qaniit), άλλη για το χιόνι στο έδαφος (aput), άλλη για το χιόνι που φέρνει ο αέρας μέσα στο σπίτι (sullarniq), άλλη για τον όγκο του πάγου που αποκολλήθηκε από ένα παγόβουνο (uukkarnit), άλλο για τον λεπτό και άσχημο πάγο (aakkarniq), άλλη για τον πάγο που λιώνει και σχηματίζει ρυάκια νερού (sikuaq).
Ας χωριστούμε σε δύο ομάδες, τους Εσκιμώους και τους Λάπωνες. Θα συγκεντρώσουμε (από πηγές που διαθέτουμε) περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή αυτών των δύο φυλών.
Εσκιμώοι:
Ινουίτ είναι το όνομα των Εσκιμώων της Αλάσκας, της Γροιλανδίας και του Καναδά. Στη γλώσσα τους η λέξη Ινουίτ (Inuit) σημαίνει «άνθρωποι», ενώ η λέξη Εσκιμώος αποτελεί μεταφορά του γαλλικού esquimaux, που σημαίνει «τρώει ωμά». Είναι απόγονοι της νομαδικής φυλής των Τούλε (Thule), που εμφανίστηκαν στην Αλάσκα το 1000 μ.Χ. και μετακινήθηκαν στη δυτική Γροιλανδία μετά από τρεις αιώνες (1300 μ.Χ.) και λίγο αργότερα, το 1400 μ.Χ. στην ανατολική.
Καταφέραν να επιζήσουν σε δύσκολες κλιματολογικές συνθήκες διαμένοντας σε ιγκλού και κυνηγώντας κυρίως φώκιες και φάλαινες, που τους εξασφάλιζαν τροφή και ένδυση. Μετακινούνταν με έλκηθρα, τα οποία έσερναν σκυλιά. Ακόμη και σήμερα ακολουθούν τον ίδιο πατροπαράδοτο τρόπο ζωής χρησιμοποιώντας παρόλα αυτά και τζιπ -όταν αυτό το επιτρέπει το πάχος των πάγων- και κατοικώντας σε χτισμένα σπίτια.
Οι Ινουίτ ζουν στην Αλάσκα, στον βόρειο Καναδά και στη Γροιλανδία, κοντά και γύρω από τον Αρκτικό κύκλο. Έχουν προσαρμοστεί τέλεια στις παγωμένες περιοχές που ζουν εδώ και χιλιάδες χρόνια. Ο παραδοσιακός τρόπος ζωής τους φάνηκε να κινδυνεύει από την διείσδυση μοντέρνων ιδεών και μοντέρνας τεχνολογίας. Οι Ινουίτ κατάφεραν τα τελευταία χρόνια να αναβιώσουν τον πατροπαράδοτο τρόπο ζωής των προγόνων τους και να τον προσαρμόσουν στον μοντέρνο. Στις περιοχές που ζουν τα φυτά είναι λιγοστά. Έτσι οι Ινουίτ είναι αποκλειστικά κυνηγοί και ψαράδες. Κυνηγούν ταράνδους, φώκιες, θαλάσσιους ελέφαντες, πολικές αρκούδες, πουλιά κ.ά. Ψαρεύουν διάφορα ψάρια αλλά και φάλαινες. Ένα είδος φάλαινας είναι εξαιρετικά πολύτιμο για αυτούς διότι το δέρμα της, που είναι μαλακό, τους προσφέρει όχι μόνο τροφή αλλά και όλη τη βιταμίνη C που χρειάζονται για επιβίωση. Δεν πετάνε τίποτα από ένα ζώο που σκότωσαν. Οι πιο γνωστές επινοήσεις τους είναι τα ιγκλού και τα έλκηθρα που σέρνουν ομάδες σκύλων. Οι Ινουίτ πιστεύουν πως κάθε τι έχει ψυχή: άνθρωποι, ζώα, φυτά, οι δυνάμεις της φύσης, η θάλασσα, ο άνεμος κλπ. Πιστεύουν ακόμα πως όλα είναι συνδεδεμένα, όλες οι ψυχές μεταξύ τους. Έχουν Σαμάνους (σοφούς μάγους-γιατρούς) που, όπως πιστεύουν οι Ινουίτ, μπορούν να θεραπεύσουν κάθε σωματικό ή ψυχικό πρόβλημα, να προβλέψουν τον καιρό, να συμβουλέψουν και να καθοδηγήσουν.
Λάπωνες:
Οι Σαάμι (Λάπωνες) είναι ένας αυτόχθων αρχαίος λαός που ζει στο βόρειο άκρο της Σκανδιναβικής χερσονήσου συμπεριλαμβανομένης και της χερσονήσου Κόλα.
Οι Σαάμι είναι ιστορικά γνωστοί στα ελληνικά ως Λάπωνες. Η προγονική χώρα των Σαάμι δεν είναι σαφώς καθορισμένη. Οι παραδοσιακές γλώσσες τους είναι οι γλώσσες Σάμι και κατατάσσονται ως κλάδος της Ουραλικής γλωσσικής οικογένειας.
Παραδοσιακά οι Σαάμι έχουν ακολουθήσει μια ποικιλία τρόπων βιοπορισμού, μεταξύ των οποίων η παράκτια αλιεία, η παγίδευση ζώων για γούνες και η εκτροφή προβάτων. Το πιο γνωστό μέσο βιοπορισμού είναι η ημινομαδική εκτροφή ταράνδων. Επί του παρόντος περίπου το 10% των Σαάμι συνδέεται με την εκτροφή ταράνδων, που τους παρέχουν κρέας, γούνες και μέσο μεταφοράς. 2.800 Σαάμι δραστηριοποιούνται στην εκτροφή ταράνδων με πλήρες απασχόληση. Για παραδοσιακούς, περιβαλλοντικούς, πολιτιστικούς και πολιτικούς λόγους η εκτροφή ταράνδων επιτρέπεται νόμιμα μόνο στους Σαάμι σε ορισμένες περιοχές των Βόρειων Χωρών.
Πηγή Wikipedia
Κεφ. 21: Η ζωή στις πολικές περιοχές - Τετράδιο εργασιών - Λύσεις ασκήσεων
1. Συμπλήρωσε την ακροστιχίδα. Η λέξη που θα σχηματιστεί δείχνει το μέσο μετακίνησης των Εσκιμώων και των Λαπώνων.
1. Οι Λάπωνες ζουν στη Βόρεια …
2. Έχουν συνδέσει τη ζωή τους με τους ταράνδους
3. Έτσι λέγονται οι βάρκες των Εσκιμώων
4. Οι ακτίνες του πέφτουν πάντα τελείως πλάγια στις πολικές περιοχές
5. Η… στις πολικές περιοχές κατεβαίνει πολλές φορές κάτω από τους -60ο C.
6. Οι Λάπωνες χρησιμοποιούν το δέρμα του ταράνδου για σκηνές και…
7. Οι Εσκιμώοι με κόκαλα ζώων και το… κατασκεύασαν διάφορα εργαλεία (αντίστροφα)
1. Ευρώπη
2. Λάπωνες
3. Καγιάκ
4. Ήλιος
5. Θερμοκρασία
6. Ρούχα
7. Ολυξ
Οι Εσκιμώοι και οι Λάπωνες μετακινούνται με το έλκηθρο
2. Εξήγησε γιατί η θερμοκρασία στις πολικές περιοχές είναι πάντα πολύ χαμηλή.
Ο λόγος που η θερμοκρασία στις πολικές περιοχές είναι πάντα χαμιλή, είναι το γεγονός ότι οι ακτίνες του Ήλιου πέφτουν πάντοτε πλάγια πάνω τους.
3. Διάβασε το παρακάτω κείμενο και εντόπισε τις διαφορές της ζωής των Εσκιμώων του χθες και του σήμερα.
Οι Εσκιμώοι του σήμερα:
• Εργάζονται σε συνηθισμένες δουλειές όπως και εμείς. Για παράδειγμα, εργάζονται σε νοσοκομεία, εργοστάσια κ.α.
• Ζουν σε ξύλινα σπίτια, τα οποία μεταφέρονται έτοιμα με πλοία, στα μέρη όπου χρειάζεται.
• Έχουν πολλές από τις σύγχρονες ανέσεις, όπως για παράδειγμα ρεύμα, τηλέφωνο, θέρμανση κ.α.
• Χρησιμοποιούν μηχανοκίνητα οχήματα για τις μεταφορές τους.
Οι Εσκιμώοι του χθες:
• Εργάζονταν ως ψαράδες και κυνηγοί.
• Ζούσαν σε ιγκλού, τα οποία ήταν μικρά σπίτια κατασκευασμένα με κύβους πάγου.
• Για να ζεσταθούν και να φωτίσουν τα σπίτια τους, έκαιγαν λίπος φώκιας.
• Χρησιμοποιούσαν ένα είδος βάρκας που λέγεται καγιάκ και έλκηθρα.
0 Σχόλια