Όαση: περιοχή της ερήμου με νερό και βλάστηση
Νομάδες: κτηνοτρόφοι περιπλανώμενοι σε βοσκοτόπια
Παρατηρήστε τον χάρτη της Γης και εντοπίστε τις ερήμους σε κάθε ήπειρο.
Αφρική: Σαχάρα, Καλαχάρι
Ασία: Γκόμπι, Αραβική έρημος
Αμερική: Μοχάβε, Ατακάμα
Ωκεανία: Μεγάλη αμμώδης έρημος Αυστραλίας (κόκκινη έρημος)
Ας συζητήσουμε πώς επιδρούν οι ισχυροί άνεμοι, που πνέουν στην έρημο, στη διάβρωση των βράχων και στη δημιουργία των «μετακινούμενων» αμμόλοφων.
Οι ισχυροί άνεμοι που πνέουν στην έρημο έχουν ισχυρή επίδραση στην επιφάνεια της γης. Ο δυνατός αέρας παρασέρνει στο πέρασμά του μεγάλες ποσότητες άμμου (αμμοθύελλα), οι οποίες κατακάθονται στην επιφάνεια της γης, δημιουργώντας αμμόλοφους. Αυτοί οι λόφοι μεταβάλλονται σε κάθε αμμοθύελλα, για αυτό και ονομάζονται "μετακινούμενοι".
Τέλος, η ταχύτητα με την οποία πέφτουν οι άνεμοι πάνω στους βράχους της ερήμου, προκαλούν διάβρωση.
Γίνε για λίγο ένας Βεδουίνος (κάτοικος της ερήμου) και περίγραψε ένα εικοσιτετράωρο της ζωής σου στην έρημο.
Σήμερα ο μπαμπάς μου με ξύπνησε πολύ πρωί. Έπρεπε να φροντίσουμε τις καμήλες και μετά να πάμε μέχρι την όαση για να αγοράσουμε λαχανικά και κρέας.
Το μεσημέρι αφού φάγαμε ξάπλωσα λίγο για να ξεκουραστ6ω και το απόγευμα πήγα με τον θείο μου να επισκευάσουμε τον στάβλο με τα ζώα που είχε γκρεμιστεί από την τελευταία, αμμοθύελλα
Το βράδυ έπεσα για ύπνο στο στρώμα μου από μαλλί ζώων.
Χωριζόμαστε σε ομάδες, όσες είναι και οι έρημοι που εμφανίζονται στον χάρτη 20.1. Συγκεντρώνουμε πληροφορίες από εγκυκλοπαίδειες για την ύπαρξη νερού, τη χλωρίδα, την πανίδα και την πιθανότητα να κατοικούνται από διάφορες φυλές.
Αμερική
Έρημος Μοχάβε
Η Έρημος Μοχάβι ή Μοχάβε βρίσκεται στις Ηνωμένες Πολιτείες και καταλαμβάνει σημαντικό τμήμα της νοτιοανατολικής Καλιφόρνιας και μικρότερα τμήματα της κεντρικής Καλιφόρνιας, νότιας Νεβάδας, νοτιοδυτικής Γιούτας και βορειοδυτικής Αριζόνας. Το όνομά της προέρχεται από την φυλή Μοχάβε των ιθαγενών Αμερικανών. Τα μεγάλα υψόμετρα (πάνω από 2.000 πόδια) στο Μοχάβε συνήθως αναφέρονται ως High Desert, ενώ η Κοιλάδα του Θανάτου, ένα από τα πιο διάσημα μέρη της ερήμου, είναι το χαμηλότερο σημείο στη Βόρεια Αμερική στα 282 πόδια (86 μέτρα) κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας.
Τα όρια της ερήμου Μοχάβι γενικά ορίζονται από την παρουσία του φυτού Yucca brevifolia που θεωρείται ένα είδος δείκτη για αυτή την έρημο. Η μεγάλη στέπα θάμνων Γκρέιτ Μπέισιν βρίσκεται στο Βορρά, και η πιο ζεστή έρημος Σονόρα (το Low Desert) βρίσκεται στα νότια και τα ανατολικά. Στην έρημο Μοχάβε πιστεύεται ότι ευδοκιμούν μεταξύ 1.750 και 2.000 είδη φυτών.
Ενώ τα περισσότερα μέρη της ερήμου Μοχάβε είναι αραιοκατοικημένα, υπάρχουν πολλές μεγάλες πόλεις, όπως το Λάνκαστερ και το Βίκτορβιλ ενώ οι μεγαλύτερες είναι το Λας Βέγκας και το Χέντερσον.
Έρημος Ατακάμα
Η έρημος Ατακάμα βρίσκεται στη βόρεια Χιλή και αποτελεί ουσιαστικά μια άνυδρη πεδιάδα, αποτελούμενη από λεκάνες αλάτων, άμμου και ξερής λάβας, εκτεινόμενη από τις Άνδεις έως τον Ειρηνικό Ωκεανό. Έχει ηλικία 15 εκατομμυρίων ετών και είναι 100 φορές πιο ξηρή από την Κοιλάδα του Θανάτου στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ. Μάλιστα κατέχει το παγκόσμιο ρεκόρ της πλέον μακροχρόνιας ξηρασίας, καθώς έχει καταγραφεί περίοδος 400 ετών χωρίς βροχή, έως το 1971.
Η συνολική της επιφάνεια είναι 181.300 τετραγωνικά χιλιόμετρα (μεγαλύτερη της Ελλάδας). Το ύψος της βροχής ανέρχεται μόλις στο 1 mm ετησίως, κατά μέσον όρο.
Η περιοχή είναι πλούσια σε ορυκτό πλούτο, καθώς και σε αστρονομική παρατήρηση λόγω του υψόμετρου και του ανέφελου συνήθως ουρανού που επικρατεί. Το φαντασμαγορικό τοπίο κάποιων σημείων, έχει χρησιμοποιηθεί και ως μοντέλο για την προσομοίωση συνθηκών στα εδάφη του πλανήτη Άρη.
Αφρική
Έρημος Σαχάρα
Η Σαχάρα είναι η αμμώδης έκταση ερήμου που καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της βόρειας Αφρικής. Η περιοχή είναι ακαλλιέργητη και με δύσκολες συνθήκες διαβίωσης. Στην διάλεκτο των Βερβέρων καλείται σαχρά και σημαίνει έκταση με χρώμα παραπλήσιο στο ξανθό.
Η Σαχάρα βρίσκεται στη ζώνη του βορειοανατολικού αληγούς που περιορίζει την εμφάνιση βροχών. Μόνο στην περιοχή της Μεσογείου και του Σουδάν σημειώνονται περιστασιακά βροχοπτώσεις και υπάρχει μια περιορισμένη βλάστηση. Οι πόλεις έχουν κατασκευαστεί σε τοποθεσίες με σχετικά καλές συνθήκες για διαβίωση, όπως το υψίπεδο του Αχαγκάρ ή Χογκάρ στην Αλγερία η πόλη Ταμανρασσέτ και στα βουνά Αϊρ στο Νίγηρα η πόλη Αγκαντέζ, που δέχονται αρκετές βροχές.
Το μεγαλύτερο μέρος της δυτικής Σαχάρας δεν είναι κατοικήσιμη λόγω της ξηρασίας. Συγκεκριμένα υπάρχουν τοποθεσίες όπου ενδέχεται να μην σημειωθεί βροχόπτωση έως και για διάστημα δέκα ετών. Επίσης ο βαθμός ξηρασίας του αέρα είναι πολύ υψηλός, πράγμα που επηρεάζει τα όποια πιθανά βραχυπρόθεσμα αποθέματα νερού και τα κάνει να εξατμίζονται γρήγορα. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, ενώ τη μέρα η θερμοκρασία ανεβαίνει στους 50 °C, το βράδυ κατεβαίνει υπό το μηδέν. Αυτές οι διαφορές της θερμοκρασίας, συντελούν στην δημιουργία ανέμων που είναι αρκετά ισχυροί και συχνά οδηγούν σε εμφάνιση ανεμοστρόβιλων γνωστών με το όνομα τζιμπλί, χαμσίν ή και χαρματάν.
Πιο γνωστή περιοχή της Σαχάρας είναι η νοτιοαλγερινή Σαχάρα, όπου υπάρχουν αρκετές οάσεις και συνοικισμοί, όπως για παράδειγμα η Τουγγούρτ, με 3.000 κατοίκους. Με δρόμο, συνδέεται η Τουγγούρτ με την Ουάργκλα, με πληθυσμό 4.000 κατοίκων.
Στην κεντρική Σαχάρα βρίσκεται και η λεκάνη του Φεζάν όπου βρίσκεται και η πόλη Μαρζούκ με 9.000 κατοίκους, πρωτεύουσα της ομώνυμης περιοχής της Λιβύης. Από το σύνολο των κατοίκων της Σαχάρας - που υπολογίζεται έως δύο εκατομμύρια ανθρώπους - η πλειονότητα είναι Βέρβεροι και ένας μικρός πληθυσμός μαύρων Αφρικανών στα Ν. και ΝΑ. Μέσα σε αυτούς τους πληθυσμούς, υπάρχουν οι Τουαρέγκ στη δυτική Σαχάρα - που στην τοπική διάλεκτο η λέξη σημαίνει ληστές των μεγάλων δρόμων- με ανοιχτόχρωμο δέρμα, και οι Τούμπου που ζουν στις ανατολικές τοποθεσίες.
H ζωή στη Σαχάρα είναι αρκετά δύσκολη και επικίνδυνη με τα περισσότερα σπίτια να είναι μικρά, χαμηλά και σκοτεινά, και με ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη μικροβίων. Οι κύριες ασχολίες των κατοίκων είναι η παραγωγή δημητριακών, η καλλιέργεια του φοίνικα και άλλων δέντρων και φυτών της περιοχής τους, καθώς επίσης και η κατασκευή κοσμημάτων και όπλων.
Έρημος Καλαχάρι
H έρημος Καλαχάρι της νότιας Αφρικής, βρίσκεται περίπου μεταξύ 20o και 28o νοτίου πλάτους και 19 και 24 ανατολικού μήκους. Οι κάτοικοι της είναι νομάδες, όπως επίσης και Βουσμάνοι και Οτεντότοι, που ζουν σε συνθήκες πενίας. Η Καλαχάρι διασχίστηκε για πρώτη φορά από τον Ντέιβιντ Λίβινγκστον και τον Ουίλιαμ Οϊγουέλ, το 1849.
Καλύπτει έκταση 700.000 τ.χμ. και περιλαμβάνει τρεις αφρικανικές χώρες, την Μποτσουάνα, τη Ναμίμπια και τη Νότια Αφρική. Συγκροτείται από αμμώδεις ή βραχώδεις εκτάσεις. Η έρημος συνορεύει στα βόρεια με την κοιλάδα του Οκαβάνγκο, στα ανατολικά με τα υψίπεδα του Τράνσβααλ, στα νότια με τον ποταμό Οράγγη και στα δυτικά με τα βουνά Νταμάρα και Νάμα.
Στο αχανές έδαφος υπάρχουν ελάχιστα κέντρα που κατοικούνται μόνιμα, κυρίως στις περιφερικές ζώνες. Οι οάσεις απουσιάζουν σε αυτά τα μέρη. Στην Καλαχάρι φυτρώνουν κυρίως πόες και θάμνοι, ενώ υπάρχουν ίχνη από δάση στα βόρεια και δυτικά κράσπεδα. Το θηλαστικό μέρκατ είναι ενδημικό ζώο στην έρημο. Όπως όλα τα ζώα που ενδημούν εκεί, τα μέρκατ είναι σε μόνιμη επαγρύπνηση με σκοπό να διασφαλίζουν τις φωλιές τους από τις επιθέσεις των αρπακτικών θηρίων. Εξαιτίας της πτωχής βλάστησης, οι κάτοικοι ασχολούνται με το κυνήγι και με την κτηνοτροφία. Επίσης, τρέφονται με έντομα, όπως κατσαρίδες.
Ασία
Έρημος Γκόμπι
Η έρημος Γκόμπι καλύπτει τμήματα της βόρειας και βορειοδυτικής Κίνας και της νότιας Μογγολίας. Οριοθετείται από τα όρη Αλτάι και τα λιβάδια και τις στέππες της Μογγολίας στα βόρεια, τον διάδρομο Χεχσί και το οροπέδιο του Θιβέτ στα νοτιοδυτικά, και τη βόρεια πεδιάδα της Κίνας στα νοτιοανατολικά.
Η Γκόμπι είναι πιο αξιοσημείωτη ως τμήμα της μεγάλης Μογγολικής Αυτοκρατορίας και ως τόπος αρκετών σημαντικών πόλεων κατά μήκος του δρόμου του μεταξιού. Η έρημος έχει μέγιστο μήκος 1.600 χιλιόμετρα και πλάτος 800 χιλιόμετρα και καλύπτει 1.300.000 χλμ², κάτι που την κατατάσσει ως την πέμπτη μεγαλύτερη έρημο στη Γη και τη μεγαλύτερη στην Ασία.
Η έρημος αποτελείται από αρκετά διακριτές οικολογικές και γεωγραφικές περιοχές με βάση τις μεταβολές στο κλίμα και τη τοπογραφία. Μια είναι η οικοπεριοχή της στέπας της Ανατολικής ερήμου Γκόμπι, μια παλαιοαρκτική οικοπεριοχή στην έρημο και βιότοπος ξερικών θάμνων, στην οποία απαντάται η βακτριανή καμήλα και διάφορα άλλα ζώα. Η έρημος είναι αποτέλεσμα της σκιάς βροχής που δημιουργούν τα Ιμαλάια στις υγρές αέριες μάζες που έρχονται από τον Ινδικό Ωκεανό στην περιοχή της ερήμου. Καλύπτεται κυρίως από εκτεθειμένο βράχο και λιγότερο από άμμο, και μορφολογικά είναι ένα αχανές υψίπεδο σε υψόμετρο 800 ως 1000 μέτρων, με λίγα υψώματα.
Αραβική έρημος
Η Αραβική έρημος εκτείνεται μεταξύ της κοιλάδας του ποταμού Νείλου και των ακτών της Ερυθράς θάλασσας. Πρόκειται για οροπέδιο με αρχαϊκή κρυσταλλοσχιστώδη σύσταση, που καλύπτεται από στρώματα ασβεστόλιθου και ερυθρών νουβικών ψαμμιτών.
Οι ψηλότερες κορυφές του είναι η Τζέμπελ ελ Σεμπ που ανέρχεται στα 2.189 μέτρα και η Τζέμπελ Χαμάτα που φτάνει τα 1.975 μέτρα.
Η βλάστηση της είναι ξηροφυτική. Στο έδαφός της υπάρχουν κοιτάσματα πετρελαίου, κασσίτερου και φωσφοριτών. Στην Αίγυπτο ονομάζεται και Ανατολική έρημος για να διακρίνεται από εκείνες της Αραβικής χερσονήσου.
Ωκεανία
Μεγάλη αμμώδης έρημος
Η κόκκινη έρημος ή αλλιώς η Μεγάλη αμμώδης έρημος της Αυστραλίας, είναι ένα άνυδρο τοπίο, με ελάχιστη βλάστηση και σκληρές συνθήκες ζωής.
Βρίσκεται στο Κουίνσλαντ της κεντρικής Αυστραλίας και είναι η τέταρτη μεγαλύτερη έρημος του κόσμου, με έκταση πάνω από 176.500 τετραγωνικά χιλιόμετρα.
Διαθέτει επίσης, ορισμένους από τους μεγαλύτερους αμμόλοφους στη Γη. Ο πιο δημοφιλής είναι ο Big Red, το ύψος του οποίου ανέρχεται στα 40 μέτρα.
Πηγή Wikipedia
Κεφ. 20: Η ζωή στην έρημο - Τετράδιο εργασιών - Λύσεις ασκήσεων
1. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμένες;
Γράψε «Σ» για τη σωστή και «Λ» για τη λανθασμένη στο
α) Χαρακτηριστικό γνώρισμα των ερημικών περιοχών είναι οι πολύ συχνές βροχοπτώσεις Λ
β) Οι έρημοι μπορεί να είναι αμμώδεις ή και βραχώδεις Σ
γ) Η Σαχάρα είναι η μεγαλύτερη έρημος της Γης Σ
δ) Οι κάτοικοι της ερήμου είναι μόνο γεωργοί Λ
ε) Στις οάσεις υπάρχει νερό και βλάστηση Σ
2. Γράψε ένα σύντομο κείμενο, στο οποίο θα εξηγείς τι προσφέρει η όαση στους ανθρώπους που ζουν στην έρημο.
Όαση ονομάζεται η γόνιμη εδαφική έκταση μέσα σε μία έρημο. Εξαιτίας της γονιμότητας του εδάφους της και της παρουσίας νερού, καθίσταται κατάλληλος τόπος για ανθρώπινη κατοίκηση. Συγκεκριμένα, το νερό αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη γεωργία και στη κτηνοτροφία. Επιπλέον, η βλάστηση των οάσεων προσφέρουν στους κατοίκους και στους ταξιδιώτες την πολύτιμη σκιά, αποτελώντας έτσι έναν μικρό "παράδεισο".
3. Αντιστοίχισε τις φράσεις της ομάδας Α με τις φράσεις της ομάδας Β.
Έρημος - Αραιή ή και καθόλου βλάστηση
Νομάδες - Κτηνοτρόφοι περιπλανώμενοι
Διάβρωση βράχων - Πολύ ισχυροί άνεμοι
Όαση - Νερό και βλάστηση
0 Σχόλια